หม่อมเจ้ากรณิกา จิตรพงศ์

หม่อมเจ้ากรณิกา จิตรพงศ์ (ประสูติ: 11 ธันวาคม พ.ศ. 2459 — สิ้นชีพิตักษัย: 6 พฤษภาคม พ.ศ. 2558) เป็นพระธิดาองค์เล็กในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจิตรเจริญ กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ประสูติแต่หม่อมราชวงศ์โต จิตรพงศ์ และเป็นพระอนุวงศ์ชั้นผู้ใหญ่ที่เหล่าพระบรมวงศานุวงศ์ทรงนับถือ

นอกจากนี้ หม่อมเจ้ากรณิกายังเป็นประธานมูลนิธินริศรานุวัติวงศ์ เป็นประธานกรรมการมูลนิธิสิรินธร และเป็นกรรมการที่ปรึกษามูลนิธิเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

หม่อมเจ้ากรณิกา จิตรพงศ์ หรือ ท่านหญิงไอ ประสูติเมื่อ 11 ธันวาคม พ.ศ. 2459 เป็นพระบุตรองค์ที่เก้าในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจิตรเจริญ กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ประสูติแต่หม่อมราชวงศ์โต งอนรถ มีพี่น้องร่วมหม่อมมารดา 4 องค์ คือ หม่อมเจ้าประโลมจิตร (ท่านหญิงอี่), หม่อมเจ้าดวงจิตร (ท่านหญิงอาม), หม่อมเจ้ายาใจ (ท่านชายไส) และหม่อมเจ้าเพลารถ (ท่านชายงั่ว)

หม่อมเจ้ากรณิกาทรงเข้ารับการศึกษาจากโรงเรียนมาแตร์เดอีวิทยาลัย เป็นนักเรียนรุ่นพี่ของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ท่านหญิงซึ่งเป็นนักเรียนรุ่นพี่จะมาช่วยหยิบนม และรินถวายทุกวันตามกฎของโรงเรียนที่รุ่นพี่ต้องดูแลรุ่นน้อง หลังสำเร็จการศึกษาก็เป็นครูสอนวิชาภาษาไทยที่โรงเรียนดังกล่าว

หม่อมเจ้ากรณิกามีฝีหัตถ์ด้านงานฝีมือและการตัดเย็บจากการฝึกหัดด้วยองค์เองและเปิดห้องเสื้อ "กรณิก"

หม่อมเจ้ากรณิกา ประทับอยู่ ณ ตำหนักปลายเนิน ถนนพระรามที่ 4 ติดกับการไฟฟ้านครหลวง ซึ่งเปิดสอนนาฏศิลป์ และดนตรีไทย โดยสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี จะเสด็จพระราชดำเนินมาทรงดนตรีไทยบ่อยครั้งเมื่อท่านหญิงทรงว่างจากกรณียกิจ เนื่องจากหม่อมเจ้ากรณิกามีพระปรีชาด้านการดนตรี โดยเฉพาะระนาดทุ้ม และเลิกทรงระนาดทุ้มไปเมื่อชันษา 93 ปีเพราะไม่ถนัดนั่งประทับนาน ๆ

หม่อมเจ้ากรณิกา จิตรพงศ์ เป็นพระราชนัดดาที่ดำรงฐานันดรศักดิ์ชั้นหม่อมเจ้าในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวสององค์สุดท้ายที่ยังทรงพระชนม์ อีกองค์คือหม่อมเจ้ากฤษณาพักตรพิมล สุขสวัสดิ์

ท่านหญิงเคยเสด็จแทนพระองค์ในงานพระราชพิธีบ่อยครั้ง ทั้งยังดำรงตำแหน่งเป็นประธานมูลนิธินริศรานุวัติวงศ์ ซึ่งมีการประกวดภาพถ่ายเนื่องในงานวันนริศ เพื่อเทิดพระเกียรติสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจิตรเจริญ กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ผู้เป็นนายช่างใหญ่แห่งกรุงสยามและหนึ่งในบุคคลสำคัญของโลก นอกจากนี้ยังทรงดำรงตำแหน่งเป็นประธานกรรมการมูลนิธิสิรินธร โดยทรงออกแบบห้องพยาบาลของมูลนิธิดังกล่าว พร้อมกับส่งบุรุษพยาบาลและผู้ช่วยพยาบาล ทำการรักษาภิกษุและสามเณรที่วัดไผ่ดำ จังหวัดสิงห์บุรี และดำรงตำแหน่งกรรมการที่ปรึกษามูลนิธิเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เพื่อเผยแพร่พระเกียรติคุณ แต่ด้วยภายหลังมีพระชันษามากขึ้น ท่านหญิงจึงมิค่อยเสด็จออกงานบ่อยดังก่อน

หม่อมเจ้ากรณิกา จิตรพงศ์ สิ้นชีพิตักษัยด้วยอาการหทัยล้มเหลวเมื่อวันที่ 6 พฤษภาคม พ.ศ. 2558 เวลา 15.22 น. ณ โรงพยาบาลบำรุงราษฎร์ สิริชันษา 98 ปี นับเป็นหม่อมเจ้าองค์สุดท้ายแห่งราชสกุลจิตรพงศ์

ในการนี้พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้หม่อมเจ้าปุสาณ สวัสดิวัตน์ เสด็จแทนพระองค์ไปในการพระราชทานน้ำหลวงสรงศพ ในวันที่ 7 พฤษภาคม พ.ศ. 2558 เวลา 16.30 น. ณ ท้องพระโรง วังปลายเนิน เขตคลองเตย กรุงเทพมหานคร ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมพระราชทานโกศราชวงศ์บรรจุศพ พร้อมด้วยฉัตรเครื่องสูงทองแผ่ลวดตั้งเป็นเกียรติยศประกอบ พระราชทานพระพิธีธรรมสวดพระอภิธรรมศพมีกำหนด 7 คืน และทรงรับศพไว้ในพระบรมราชานุเคราะห์โดยตลอด

ในการพระราชทานเพลิงศพ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดพระราชทานพระบรมราชานุเคราะห์การพระราชทานเพลิงศพ ณ เมรุหลวงหน้าพลับพลาอิสริยาภรณ์ วัดเทพศิรินทราวาสราชวรวิหาร โดยทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนินแทนพระองค์ไปในการพิธีพระราชทานเพลิงพระศพเมื่อวันที่ 5 มีนาคม 2559 การนี้พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี พระวรราชาทินัดดามาตุโดยเสด็จฯ ด้วย